TÜİK verisiyle, Merkez Bankası’nın enflasyon raporundaki yıl sonu yüzde 58 hedefi aşılmış oldu. Maliye Bakanı Şimşek ise “Geçiş dönemindeyiz” hatırlatması yaptı. “Enflasyonla mücadele biraz zaman alacak ama kontrol altına almak için gerekeni yapacağız. Sonuçta sabretmemize değecek” dedi.

11 BİN LİRA OLAN ASGARİ ÜCRET GERÇEKTE 8 BİN LİRAYA GERİLEDİ

Gelinen noktada maaş zamları haziran, temmuz ve ağustostaki fiyat artışlarıyla buharlaştı. Kağıt üstünde 11 bin lira görülen asgari ücret de enflasyon etkisiyle 8 bin liraya düştü. Ekonomistler sıkıntılı gidişatı değerlendirdi: Asgari ücretliler 2022’den beri çok büyük bir refah kaybı yaşıyor. Enflasyon 35 yılın en yükseği ve kalan dört ayda artış sürecek. Ekonomi yönetiminde öyle hatalar yapıldı ki bir yer düzeltilse başka yer patlıyor.

TL’deki rekor değer kaybını azaltmak için 2021 yılında devreye alınan Kur Korumalı Mevduat (KKM) sisteminin maliyeti her geçen gün katlanıyor. Büyüklüğü 125 milyar dolara dayanan sistem ekonominin sırtına kambur olmaya devam ederken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türk lirası mevduatları artıracak,KKM azaltacak düzenlemeye gitti. Bankalara, vadesi dolan “Kur Korumalı Mevduat” hesaplarını standart TL mevduata dönüştürme hedefi getirildi.

Resmi Gazete’de yayımlanan Merkez Bankası kararına göre, dönüşüm oranı TL’den açılan KKM’ler için yüzde 50, dövizden açılan KKM’ler için yüzde 5 olarak belirlendi. Kriterleri tutturamayan bankalar, ek menkul kıymet tesis edecek. Merkez Bankası’nın Kur Korumalı Mevduat (KKM) programına dair aldığı son karar, uygulamadan çıkışın ilk adımı olarak yorumlandı. Bloomberg yayınladığı analizde 2021’de lirayı istikrara kavuşturmak için acil devreye sokulan KKM’nin şimdi riskler barındırdığını belirterek ‘’Başlangıçta acil bir önlem olarak görülen program, o zamandan beri vazgeçilmez ancak maliyetli bir araç haline geldi.

Buna karşılık Merkez Bankası pazar günü erken saatlerde yaptığı bir duyuru ile programı küçültmek için şimdiye kadarki en büyük adımlardan birini açıkladı’’ ifadelerine yer verdi. KKM’nin devlet kasasını giderek daha fazla boşalttığını ve mayıs ayındaki seçimlerin ardından 900 milyar dolarlık ekonomi için daha geleneksel bir yol tasarlayan yetkililer üzerinde bir kısıtlama oluşturduğu vurgulanırken, ‘’TL’nin hayat kurtarıcısı 124 milyar dolarlık bir risk haline geldi. Dövize bağlı tasarruflar 124 milyar dolarla toplam mevduatların dörtte birinden fazlasını oluşturuyor’’ denildi.

ALT GRUPLARDAKİ EN YÜKSEK ARTIŞ LOKANTA VE OTELLERDE OLDU

Bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 24,97 ile konut oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 89,31 ile lokanta ve oteller oldu. Ana harcama grupları itibarıyla 2023 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup yüzde 3,11 ile eğitim oldu. Buna karşılık, 2023 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 16,61 ile ulaştırma oldu. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’deki değişim, 2023 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre yüzde 9,32, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 47,21, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 63,52 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 57,77 olarak gerçekleşti.

AĞUSTOSTA EN ÇOK ŞANS OYUNLARI VE TAKSİ ÜCRETİ ZAMLANDI

Ağustos ayı zam şampiyonu aylık yüzde 74,67 artışla şans oyunları oldu. Şans oyunlarındaki fiyat artışını aylık yüzde 53,35 artışla taksi ile şehiriçi yolcu taşımacılığı ücretleri takip etti. “Karayolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığındaki aylık artış yüzde 42,44, demiryolu ile şehiriçi yolcu taşımacılığındaki artış yüzde 36,57, kişisel ulaştırma araçlarının yakıt ve yağlarındaki artış ise yüzde 26,11 oldu. Fiyat düşüşü gerçekleşen tek ürün ise yüzde 2,72 azalışla patates ve bazı yumru bitkiler oldu.

‘SON ZAMANLARDA TÜİK ÖLÇÜMÜNDE YAPISAL DEĞİŞİM OLABİLİR’

Seçimlerden önce aÇıkladığı verilerinin güvenirliği sık sık tartışılan TÜİK’in açıkladığı ağustos ayına ilişkin enflasyon verisi İTO ve ENAG verilerini geçince tartışma tekrar alevlendi. TCMB eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada ‘’Tam ispatlayamam ama son aylarda TÜİK’in enflasyon ölçümünde bir yapısal değişim seziyorum. 2022 Mart ayından bu yana ciddi farklılaşan İTO-TÜİK aylık enflasyon farkı seçimden sonraki üç ayda tekrar sıfıra yaklaştı’’ dedi.

TÜİK’in eski Başkanı Birol Aydemir ise ENAG’ın enflasyon verilerini açıklamaya başladığı 2020/Eylül’den itibaren ilk defa TÜİK aylık enflasyonu ENAG aylık enflasyon verisinden yüksek geldiğini vurgulayarak ‘’Bu, TÜİK’in enflasyon verisi ile oynamayı bıraktığına işaret ediyor. Ancak önceki ay ve yıllara ilişkin enflasyon düzeltmelerinin muhakkak yapılması gerekiyor. Bu düzeltme çalışanların maaş ve refah kaybının önlenmesi için elzem. Ayrıca TÜİK’in enflasyon verisiyle oynayan tüm çalışanlar (bakanlar dahil) idari ve cezai soruşturma kapsamına alınmalı. Sizi göreve çağırıyorum sayın Bakan. Bu haliyle Ağustos ayı enflasyonu son 35 yılın en yükseği!’’ ifadelerini kullandı.

“Ayarlanan” geçmiş verilerin baz etkisi sebebiyle yıllık enflasyon yılın geri kalanında (yönetim gece yarısı değişmezse) aynı hızla artmaya devam edeceğini belirten Aydemir, ‘’Ekonomik yönetim öyle büyük hatalar yaptı ki, nereyi düzeltirseniz başka bir yerden yanlışlar patlamaya devam ediyor’’ yorumunda bulundu.

‘GIDA ENFLASYONUNDA ZİMBABWE’Yİ GEÇTİK’

TÜİK’in açıkladığı verilere göre gıda enflasyonu yüzde 72,86 olarak gerçekleşti. Türkiye gıda enflasyonu en yüksek ülkeler arasında yer alırken, konuya ilişkin paylaşımda bulunan ve TÜİK’in gıda enflasyonu verilerini baz aldığının altını çizen ekonomist Tunç Şatıroğlu ‘’Zimbabwe’yi geçtik. Rakiplerimiz Arjantin, Lübnan, Venezuela. Bu ülkelerden henüz ağustos verileri gelmedi’’ dedi. İktisatçı Mustafa Sönmez ise gıda enflasyonundaki artışın vahim olduğunu vurgulayarak ‘’Yıllık TÜFE artışında lokanta fiyatları yüzde 89 ile ilk sırada ama yüzde 72 gıda enflasyonu en vahimi. Alt orta sınıflar için budur önemli olan. Ağustosun en sert zamları akaryakıt, taşımayı içeren ulaştırma grubunda yüzde 17’ye yakın olarak gerçekleşti. Gıdadaki yüzde 8,5 da vahimdir. Halkın bütçesinin ağırlıklı kısmı gıdaya ayrılır çünkü’’ ifadelerini kullandı. Finansal Piyasalar Uzmanı İris Cibre ise İris Cibre, kış aylarında enflasyonun daha da artcağını belirterek ‘’Doğalgaz ücretleri hala sıfır seviyesinde. Havalar soğuduğunda sadece oradan yüzde 2,8 ek enflasyon gelecek. Sene sonu beklentim yüzde 70’’ dedi. Son 2 aydır dataların çok daha tutarlı açıklandığını belirten Cibre, ‘’Fakat bu refah kaybını geri döndürmüyor tabii. Asgari ve yakın ücretliler 2022 den beri çok büyük bir refah kaybı yaşıyor’’ paylaşımı yaptı.

‘MEMURA YÜZDE 6 EMEKLİYE SIFIR ZAM VERENLER UTANIR MI?’ ACABA?’

İktisatçı Aziz Çelik enflasyona ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı değerlendirmede memur ve emekliye yapılan zamlara dikkat çekerek, ‘’Kalan 4 ayın resmi enflasyonu aylık 5’er puan artsa 2023 yıllık resmi enflasyonu yüzde 75, 2023 ikinci 6 aylık resmi enflasyonu yüzde 45 civarında olur. Memura yüzde 6, emekliye sıfır zam verenler utanır mı acaba! “Ocak ayında emekli şunu alır, memur bunu alır” hesabının pek manası yok. Çünkü sadece resmi enflasyon farkı alacaklar’’ dedi. Ekonomist Sadi Uzunoğlu da sabit gelirlilerin kaybettiğini belirterek ‘’2017’den bu yana çift haneli enflasyon platosında gidiyoruz. Ancak 2021 son çeyreğinden itibaren enflasyon kaynak aktarım mekanizmasına dönüştü. Sabit gelirli ve alacaklı olanlar kaybetti. Ev sahibi ile kiracı arasındaki uzlaşma bozuldu. Toplumsal uzlaşma çöktü...’’ paylaşımını yaptı.

MÜCADELE ZAMAN ALACAK GEÇİŞ DÖNEMİNDEYİZ

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, enflasyon verilerinin açıklanmasının ardından sosyal medya hesabından değerlendirmede bulundu. Şimşek, enflasyonla mücadelenin zaman alacağını belirtirken, “Geçiş dönemindeyiz” şeklinde altını çizdi. Bakan Şimşek’in “Enflasyonla mücadelenin biraz zaman alacağını biliyoruz. Geçiş dönemindeyiz. Enflasyonu kontrol altına almak ve daha sonra düşürmek için ne gerekiyorsa (parasal sıkılaşma, kredi politikası ve gelirler politikaları) yapacağız. Sonuçta sabretmemize değecek. Enflasyonla mücadelede kesinlikle kararlıyız’’ ifadelerini kullandı.

JP MORGAN BEKLENTİLERİNDE YUKARI YÖNLÜ REVİZE

Enflasyon yüzde 9,09 çıktı! Peki memurlara ne kadar maaş farkı oluştu?
Tüketici fiyatları endeksi, Reuters’ın anketindeki yüzde 7’lik beklentiye karşın, ağustosta bir önceki aya göre yüzde 9,09 arttı. Ağustos TÜFE yıllık bazda ise yüzde 58,94’e çıkarak, yüzde 55,90’lık beklentiyi geride bıraktı. Yatırım bankası JP Morgan, Türkiye’nin bu yıl sonu enflasyon, gelecek yıl sonu faiz beklentisini yükseltti. JP Morgan, Türkiye’de enflasyonun 2024 yılının mayıs ayında yüzde 73 ile zirve yapmasını beklediğini bildirdi. JP Morgan’ın konu ile ilgili değerlendirmesinde, bugün beklentilerden yüksek gelen tüketici fiyatları verisinin ardından bu yıl sonu için beklentinin yüzde 62’den yüzde 65’e çıkarıldığı belirtildi. JP Morgan, mevcut politika faizi için yüzde 35 olan yıl sonu beklentisine yönelik riskler gördüklerini belirtti. Kurum, 2024 yılı için politika faizi beklentisini yüzde 40’tan yüzde 45’e çıkardı.

TÜİK İLK KEZ İTO VE ENAG VERİSİNİ GEÇTİ

Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) aylık enflasyonu ağustosta yüzde 8,59 olarak hesapladı. ENAG’a göre 12 aylık enflasyon yüzde 128,05. Ocak-Ağustos dönemi enflasyon oranı ise yüzde 83,96 olarak açıklandı. İTO’nun açıkladığı, İstanbul’un aylık enflasyon, yüzde 8,8 ile piyasanın yüzde 7 civarında olan manşet enflasyon beklentilerinin üzerinde artış gösterdi. İTO verilerine göre; İstanbul’da ağustos ayında yıllık enflasyon yüzde 74,2 ile son altı ayın zirvesine çıkarken TÜİK’in açıkladığı verilere göre enflasyon ağustosta yıllık yüzde 58,94, aylık yüzde 9,09 olarak gerçekleşti. Böylece TÜİK verileri ilk kez İTO ve ENAG verilerini geçti.

ÜRETİCİNİN ENFLASYONU YÜZDE 50’YE DAYANDI

TÜİK, ağustos ayına ilişkin yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) verilerini açıkladı. Verilere göre üretici fiyatları, ağustosta aylık bazda yüzde 5,89, yıllık bazda ise yüzde 49,41 arttı. 2022’nin aralık ayına göre üretici enflasyonu yüzde 31,59 oldu. Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 66,42 artış, imalatta yüzde 54,41 artış, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 8,21 azalış, ve su temininde yüzde 7,09 artış olarak gerçekleşti. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında yüzde 46,41, dayanıklı tüketim malında yüzde 61,05, dayanıksız tüketim malında yüzde 66,46, enerjide yüzde 20,70 ve sermaye malında yüzde 64,88 artış olarak gerçekleşti.

KARAR