Emekliye 2 formülle zam! Emekli aylık hesabında "kök maaş" detayına dikkat...

Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın "Emeklilerimizi daha da rahatlatacak çözümleri geliştirdik, çok yakında uygulayacağız" sözlerinin ardından gözler 16 milyon emeklinin Ocak 2024 zammına çevrildi.

Emekli aylığında kök, taban maaş, refah payı gibi farklı hesaplamalar söz konusu olup 2 formül ön plana çıkıyor. Hem kök aylıkları artıracak hem de 7500 lira olan en düşük emekli aylığı ödemesini yükseltecek formül masada bulunuyor.

Birinci formülle Temmuz ayında olduğu gibi refah payı ile oransal bir artışla enflasyonla birlikte emeklilere ilave zam yapılmış olacak. İkinci formüle göre kök aylıklara yapılacak seyyanen artış yapılacak.

En düşük emekli aylığı 7500 liraya çıkarılmasına karşın 6 milyona yakın emeklinin kök aylığı bu tutarın altında kaldı. En düşük aylıktan başlayarak kök aylıkta kademeli bir artışa gidilmesi de seçenekler arasında bulunuyor.

Emeklilere yapılacak refah payı ile yapılacak iyileştirme bütçe çalışmaları sonucunda netleşecek.

1-Emekli kök aylığı neye göre hesaplanıyor, yüksek olması için ne yapmak gerekiyor? Primi günü dolduktan sonra çalışmaya devam edenin kök aylığı düşer mi?

Emekli kök aylığı; aylık tutar, ek ödeme tutar ile hazine desteği ve kesintiler çarpılarak bulunuyor. İşçi, esnaf ve diğer çalışanların kök aylıklarının yüksek olması için prime esas kazancın yüksek tutmak kritik önem taşıyor. Eksik primi borçlanarak tamamlamak da avantaj sağlıyor.

Prim günü dolduktan sonra çalışmaya devam eden herkesin emekli aylığı düşmüyor. SGK'ya bildirilen prime esas kazançlar yüksek, prim süresini doldurduktan sonraki dönemde bildirilenler düşükse emekli aylığı düşer. Primi 2002'den bu yana asgari ücretten yatıyorsa prim günü dolduktan sonra aynı tutarda prim yatırılması aylığı fazla düşürmüyor.

2- Merkez Bankası tahminine göre enflasyonun üst nokta olan yüzde 68 olarak gerçekleşmesi durumunda emekliye zamma ilave kaç puanlık refah payı eklenecek?

Enflasyonun yüzde 68 gerçekleşmesi durumunda SSK, Bağ-Kur emekli aylıklarına refah payı hariç yüzde 40.28, memur ve emeklilerine de yüzde 52.19 zam yapılacak. Ocak 2023'te, toplu sözleşmeye göre memur için yüzde 16.48 olması gereken zamma 13.52, işçi, esnaf, çiftçi emeklisinin yüzde 15.40 olan enflasyon zammına da 14.60 puan refah payı ilave edildi.
Temmuz ayında da, SSK, Bağ-Kur'lulara yüzde 19.77, Emekli Sandığı'nda yüzde 17.55 açıklanan zam oranı yüzde refah payı ile 25'e tamamlandı. SSK ve BAĞ-KUR emeklilerine 5.23 puan, memur emeklilerine de 7.45 puan refah zammı yapıldı. Yüzde 25'lik zam emeklilerin kök aylıklarına uygulandı. Ocak ayında refah payıyla birlikte emeklilere yapılacak zammın yüzde 52'yi geçmesi bekleniyor.

3-7500 lira olan en düşük emekli aylığı kaç lira olacak?

Bu yıl yüzde 114'ün üzerinde artışla 3500 liradan 7500 liraya çıkan en düşük emekli aylığının 10 bin lirayı geçmesi bekleniyor. Bugün itibariyle yaklaşık 6 milyon emekli 7500 lira alırken önemli bölümünün kök aylığı bu tutarın altında bulunuyor.

En düşük emekli aylığında artış için Meclis düzenlemesi gerekiyor. Kök aylık üzerinden mi yoksa kademeli bir artış mı yapılacağı önümüzdeki günlerde netleşecek.

4-Emekli zammı Temmuz'da olduğu gibi kök aylık üzerinden mi yapılacak?

Emekli aylıkları prime esas kazanç, çalışma süresine göre hesaplanıyor. Dolayısıyla yapılan artışlar 7500 lira üzerinden değil de kök aylık üzerinden gerçekleştiriliyor.

Emekliye zam çalışmasında "prim-aylık dengesizliğinin giderilmesi, 7500 lira olan en düşük emekli aylığın artırılması, seyyanen zam yapılması" gibi formüller konuşuluyor. Emekli aylıklarının artırılmasına yönelik düzenlemede kök ücretlerde kademeli bir artış yapılması bekleniyor.

5-Özel sektörde SSK'lı olarak asgari ücretle çalışıyor. İsteğe bağlı sigorta da yaptırarak prime esas kazancımı artırarak kök aylığımı artırabilir miyim?

İsteğe bağlı sigortada SSK'lı olarak çalışmakla beraber ay içinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmama koşulu bulunuyor. Dolayısıyla 4A (SSK) kapsamında çalışanların ayrıca isteğe bağlı sigorta yaptırarak primini, emekli aylığını artırma imkânı bulunmuyor.

6-Emekli olursam alacağım kök aylığı nasıl hesaplayabilirim?

E-devlet üzerinden T.C numaranız ve şifrenizle giriş yaparak arama kısmına "Emekli hizmet dökümü" veya "Emekli aylığı sorgulama" yazarak sonuç tıklanır. İlgili bölümde emekli maaşı ve emekli kök aylığı gibi bilgilere erişim sağlayacağınız bir ekran görüntülenir.

SSK sigortalısı bir emekli bu adımları izleyerek e-devlet üzerinden emekli aylığını öğrenebilir. Emekli aylığı hesabında (Toplam Emekli Maaşı = (Emekli Kök Maaş + 5510 EK 19 Hazine Desteği) - Kesintiler) formülü kullanılır.

7-Mevcut uygulamada zam taban maaşa mı yapılıyor?

Emeklilerin çalışma hayatlarındaki prime esas kazançlarına göre hesaplanan kök aylık zam içinde referans oluşturuyor. Taban aylığa tamamlanmak için Hazine tarafından verilen destek sosyal ödeme olduğu için zamlar kök maaş üzerinden yapılıyor.

Kazancına göre 5 bin lira aylığı olan emekliye 2500 lira sosyal destek verilerek 7500 lira taban aylık ödeniyor. Ancak yapılırken asıl aylığa yapılıyor. Örneğin yüzde 50 artış olursa bu emeklinin aylığı 5 bin liradan 7500 liraya çıkarıyor.

8-Refah payı, seyyanen zam nedir?

Refah payı, çalışanların enflasyondan korunmasını sağlamak amacıyla devreye alınan, olası kur, fiyat gibi dalgalanmalara karşı koruyup, mağdur olmamaları için hayata geçirilen bir uygulamadır.

Refah payı, işçi, memur ve emeklilerin aldığı maaşlardan enflasyon oranı çıkarıldıktan sonra hesaplanarak ödenen miktardır. Seyyanen zam ise eşit biçimde yapılan artış anlamına geliyor.

Hazal Ateş/Sabah